Epidemias

Ditg han grondas epidemias en l’istorgia da l’umanitad valì sco auspizis dal nausch. Ellas vegnivan acceptadas dals umans sco il chasti da Dieu e supportadas cun umilitad.

En il temp medieval per exempel carteva la glieud ch’ella vegnia deliberada da malsognas, sch’ella giaja en baselgia – quai percunter promoveva supplementarmain la derasaziun dals virus.

Ultra d’acziuns pauc effectivas (t.a. arder ervas cunter l’aria impestada) èn savens vegnidas prendidas mesiras era tuttavia raschunaivlas cunter la derasaziun da las epidemias. Uschia han ins per exempel mess ils malsauns en quarantina. Quai han ins fatg sin fundament da la scuverta che las malsognas n’èn betg pli cumparidas suenter in tschert temp. Vitgs pertutgads da la pestilenza èn schizunt vegnids barricadads dal militar.

La tschertga da meds medicinals cunter las malsognas è uschè veglia sco las malsognas contagiusas sezzas.

Trais terms impurtants d’in proceder scientific tenor la chapientscha odierna èn

1. il svilup da l’emprim microscop enturn il 1632 (Antoine von Leeuwenhoek) – quel instrument ha permess da scuvrir las bacterias ed ils corpuls da sang cotschens,
   
   
2. la scuverta da l’onn 1861 (Louis Pasteur) che las bacterias na sa furman betg da sasez sco er
   
   
3. il svilup dal penicillin enturn il 1928 (Alexander Fleming).

Oz fa la tema d’epidemias part da noss mund globalisà. Malgrà las pussaivladads apparentamain illimitadas en ils secturs da la scienza e da la medischina, tegnan virus novs u tals ch’ins quintava d’avair sragischà en moviment l’umanitad.

Quant gronds ch’ils privels èn ozendi propi per ils umans è mintgamai fitg grev da stimar. L’interess immens da las medias per catastrofas e smanatschas – betg il davos, perquai che tals titels da sensaziun augmentan l’ediziun – difficultescha ina valitaziun realistica da la situaziun effectiva. Questa circumstanza sa lascha documentar bain a maun da las duas undas d’isteria medialas en connex cun la grippa d’utschels (2006) e cun la grippa da portgs (2009).

Ina trista realitad resta la repartiziun malgista da las resursas medicinalas sin quest mund. Uschia moran per exempel anc adina mintg’onn in milliun umans en consequenza da malaria. Las differenzas immensas tranter ils sistems da sanadad èn per finir mettain er il motiv per il different svilup d’ina epidemia entaifer ina tscherta regiun.